Tijdens de herdenkingen in Bocholtz en Simpelveld sprak Locoburgemeester Wiel Schleijpen de aanwezigen toe

Beste mensen,

Uw aanwezigheid hier vandaag tijdens deze dodenherdenking stemt mij hoopvol; optimistisch zelfs. Want in tijden als de onze, waarin onverdraagzaamheid, onvrede en polarisatie aan de orde van de dag zijn, is onze jaarlijkse dodenherdenking een duidelijk statement van gezamenlijkheid, van onderlinge solidariteit. 
Vanavond denken we aan alle getroffenen van oorlog. Laten we hun namen blijven noemen. Zeker van de mensen die wethouder Hodinius net voorlas. Mensen die we misschien niet zelf gekend hebben maar die voor onze vrijheid het leven lieten.
Samen herdenken we hier en houden we een jaarlijks ritueel vol betekenis in ere, dat juist nu in tijden van brandhaarden overal ter wereld actueler is dan ooit. En samen kiezen we ervoor om de toekomst - juist nu - hoopvol tegemoet te zien. Een toekomst waarin we rekening houden met elkaar, waarin we niet onze verschillen uitvergroten, maar juist benadrukken wat ons bindt, wat ons verbindt. 

We waren net twee minuten stil. Die stilte spreekt volgens mij luider dan de geluiden van haat en intolerantie die we tegenwoordig weer zo vaak om ons heen gewaar worden. De stilte van die twee minuten is veelzeggend. Ze geeft op respectvolle wijze uiting aan iets wat zich niet in woorden laat vatten. De oorlog, de betreurde doden en al die onschuldige slachtoffers gaan ons verstand te boven. De oorlogsverschrikkingen zijn niet te bevatten.

En toch hebben we ook juist woorden nodig. We kunnen namelijk niet zonder de verhalen over de oorlog. Het zijn de verhalen die de herinnering levend houden en het herdenken noodzakelijk maken.
Niet voor niets luidt het nationale thema: ‘Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid’. Het vertellen, het overdragen van verhalen van generatie op generatie is van levensbelang.
Door de verhalen te vertellen, erover te lezen of er anderszins mee bezig te zijn, nemen we de geschiedenis als een wijze les mee naar het hier en nu. We zijn in Simpelveld verbonden met die geschiedenis.  

Neem het verhaal van verzetsstrijder Huub Hamers die zich niet neerlegde bij de foute afslag die de geschiedenis in de donkere periode van het nationaalsocialisme had genomen. Hij zat tot over zijn oren in het verzet. Huub was monumentaal in zijn moed. Uiteindelijk betaalde hij de hoogste prijs. Hij stierf in kamp Sachsenhausen.

Ik had hier ook het relaas van Sjeng Coenen of Wiel Grooten kunnen noemen of van de andere helden die zich als ‘Simpelveldenaren’ inzetten voor de goede zaak. Wethouder Hodinius sprak net hun namen uit.

Dankzij boeken als Limburg Bevrijd, het waardevolle werk van heemkundevereniging De Bongard Simpelveld-Bocholtz en niet te vergeten het boek Houd Moed! dat door Luc Wolters is samengesteld in 32 persoonlijke oorlogsverhalen houden we die verhalen levend. Allemaal voorbeelden waarin de initiatiefnemers het thema ‘Vrijheid vertelt’ letterlijk hebben vertaald naar verhalen zonder houdbaarheidsdatum die het verdienen te worden verteld.

Beste mensen, ik begon deze redevoering met de opmerking dat de opkomst van vandaag tijdens deze sfeervolle herdenking mij hoopvol stemt.
Ik zeg dat omdat ik te vaak geconfronteerd wordt met beelden in de media die me tonen dat het tegenwoordig helaas ook anders kan; dat onbegrip, gebrek aan kennis, aan empathie en aan solidariteit ons maar al te vaak hun lelijke gezicht laten zien.
Het doet me deugd te merken dat we in Simpelveld- ondanks alle verschillen van inzicht en ook hier de kop opstekende polarisatie- toch kiezen voor de juiste weg. Namelijk de weg waarin we ons realiseren dat er meer is dat ons bindt dan wat ons van elkaar scheidt.  Maar we weten allemaal dat samenleven ‘work in progress’ is, dat het een project is waar continu aan dient te worden gewerkt.
Datzelfde geldt voor vrijheid.

In de bijna acht decennia dat we in ons deel van Europa vrede en vrijheid kennen zijn we vrijheid haast als een vanzelfsprekendheid gaan beschouwen. Dat vrede fragiel is, dat ze broos en breekbaar is zien we dagelijks in de hartverscheurende beelden uit Oekraïne en uit de verschrikkelijke situatie in Israël en Gaza.

Vrijheid is niet vanzelfsprekend. Dat hebben onze Simpelveldenaren uit het boek Houd Moed! maar al te goed aangetoond. Hun levens zijn niet voor niets geweest. Het verslag van hun moed spreekt vandaag nog tot ons en leert ons waakzaam te zijn. Het leert ons ook dat vrijheid niet los gezien kan worden van verantwoordelijkheid. We dragen met ons allen de verantwoordelijkheid om de fakkel van de vrijheid brandend te houden en deze over te dragen aan volgende generaties.

Ik ken de verhalen nog uit de eerste hand van mijn familieleden die de oorlog hebben meegemaakt. Veel jonge mensen hebben echter niet meer die directe verbinding via een familielid met de Tweede Wereldoorlog. Juist om de jonge generatie ervan te blijven doordringen hoe waardevol onze vrijheid is, ligt hier volgens mij een belangrijke rol voor het geschiedenisonderwijs. Geschiedenis is geen ‘ouwe leem’, maar juist een vak dat een stevig fundament legt onder onze beschaving. Het leert ons waar we vandaan komen. En hopelijk geeft het de generatie van morgen voldoende tools om behoedzame en tegelijk optimistische stappen in de toekomst te zetten.

Die geschiedenis is tevens belangrijk gebleken in de manier waarop we de laatste jaren omgaan met de verwerking van oorlogservaringen.
We hebben gaandeweg meer gevoel ontwikkeld voor de diversiteit en meerstemmigheid van de oorlogservaringen.
Laat ik terugbladeren naar mijn eigen schooltijd. In onze geschiedenisles werden passages overgeslagen. Mijn geschiedenisboek miste bovendien een groot aantal pagina’s die gelukkig vandaag wel aandacht opeisen. Vergeten geschiedenissen krijgen een stem. Terwijl wij destijds leerden dat in 1945 de oorlog eindigde, begon voor veel Nederlanders en Indonesiërs niet lang daarna een nieuwe oorlog, die wij verhullend ‘politionele acties’ noemden.
Het is toe te juichen dat we collectief werken aan de erkenning van meer geschiedenissen. Niemand heeft het alleenrecht op deze herdenking.

Ook is het goed dat we ons realiseren dat oorlog, élke oorlog, littekens veroorzaakt. Het doet iets met een mens, maar het zijn ook littekens die niet verdwijnen na één generatie. Oorlogslittekens gaan over van generatie op generatie. Gelukkig hebben we daar steeds meer oog voor.

Lieve mensen, ik ga langzaam afsluiten. Ik probeer dat positief en optimistisch te doen. We weten allemaal dat we in onzekere tijden leven, dat er oorlog heerst in Europa en dat de tijden van de koude oorlog weer lijken terug te keren. Onze veiligheid, onze vrijheid en onze democratie zijn plots niet meer zo vanzelfsprekend als ze de afgelopen acht decennia zijn geweest in ons werelddeel. We moeten ons realiseren wat we kunnen kwijtraken als we onze vrijheid simpelweg op de koop toe nemen.  Er wachten ons uitdagingen. Ook hier in Simpelveld en Bocholtz. Laten we naar elkaar blijven omzien, elkaar vasthouden en steunen.

Niet wat ons verdeelt is onze kracht, maar wat ons verbindt. Oog hebben voor de gevoelens van anderen maakt ons samen sterker. Opkomen voor onze medeburgers, waar ze ook vandaan komen, welke godsdienstige oriëntatie of seksuele geaardheid ze ook mogen hebben is een daad van beschaving.  We zijn allemaal mensen. En daarom moeten we de stem van onze menselijkheid laten spreken. Menselijke warmte en empathie zijn namelijk het antwoord in deze somtijds kille tijden. Niet haat, maar liefde en vriendschap vormen in onze gemeente al vanaf het begin de hoekstenen van onze gemeenschap. Laat ons die traditie van openheid, gastvrijheid en warmte blijven koesteren.

Laten we ons zeker op een dag als vandaag realiseren in welke fortuinlijke situatie we verkeren. We hebben geen oorlog, kennen geen onderdrukking en we respecteren de mensenrechten. We leven kortom in een democratie. En dat al 80 jaar.

En aangezien we in Simpelveld blij zijn om het feest van de vrijheid te vieren ben ik en blijf ik hoopvol voor de toekomst. We blijven de verhalen vertellen, ze doorvertellen en de doden herdenken. Dit alles als opmaat naar de jaren die komen, naar de toekomst die de vrijheid blijft vieren.

Wiel Schleijpen

Overzicht dodenherdenking